«Άλλο τραγουδιστής κι άλλο μερακλής. Είν' η διαφορά μεγάλη».

«Άλλο τραγουδιστής κι άλλο μερακλής. Είν' η διαφορά μεγάλη».

Σόλωνας Λέκκας

Αυτή η φράση του καλύτερου ίσως σύγχρονου Μυτιληνιού τραγουδιστή βρίσκει ανταπόκριση και στους ντόπιους οργανοπαίχτες. Τους βλέπουμε σήμερα στα τοπικά μας πανηγύρια που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η «χαρτούρα» η «αρπαχτή».

Πάνε οι εποχές του το «Παρέλ» απ’ το χωριό μας άφηνε την κιθάρα του για να δώσει τα εσώψυχα του στον αμανέ, ή του «Νικουλέλ» απ’ τα Δάφια που άφηνε το μπουζούκι του για να πάρει τις «στοφές» του στο ζεϊμπέκικο που τον είχε μερακλώσει.

Κάναμε αυτή την εισαγωγή για το βίντεο που παραθέτουμε με ένα οργανικό τραγούδι «Τα ξύλα» που ακούγεται σε όλη την Λέσβο. Αν και ο σκοπός αυτός κρατάει από πολύ μακριά έγινε πλατιά γνωστός από έναν μεγάλο της Μυτιληνιάς μουσικής παράδοσης, τον Αγιασώτη Νίκο Καλαϊτζη, γνωστό σαν «Μπινταγιάλα».

Για την προέλευση αυτού του ορχηστρικού κομματιού ο Διονυσόπουλος, στο “Λέσβος Αιολίς” γράφει επί λέξει:

“Τα ξύλα” ή Κιούρτικο
Οργανικός σκοπός, σε τετράσημο ρυθμό, ιδιαίτερα αγαπητός στη Λέσβο τις τελευταίες δεκαετίες. Απαντάται ως τον Καύκασο και είναι γνωστός με το όνομα Çeçen kizi (= Τσετσένα κόρη), σύμφωνα με καταγραφή του σπουδαίου Τούρκου μουσικού Cemil Bey (1873 – 1916), ο οποίος χρησιμοποιούσε την παραδοσιακή μουσική της Μ. Ασίας ως πρώτη ύλη για τις συνθέσεις του. Παραλλαγή του ίδιου σκοπού βρίσκουμε και στην Πρέβεζα, στα πλαίσια του αστικού ρεπερτορίου της, με τον τίτλο “Πλεύρα” (1).

Η προφορική παράδοση συνδέει αυτόν τον σκοπό με την κατασκευή του πρώτου ατμοκίνητου ελαιοτριβείου στην Αγιάσο το 1878, για τις ανάγκες όλου του χωριού. Αφού είχε κατασκευαστεί το κυρίως κτήριο, χρειάζονταν μεγάλοι κορμοί δέντρων από καστανιές, λεύκες και πεύκα για να στερεωθεί η σκεπή. Τα ξύλα προέρχονταν από το κοντινό δάσος και μεταφέρονταν πάνω στους ώμους πολλών ανθρώπων. Για το συντονισμό των βημάτων, αλλά και για να δημιουργηθεί κέφι και ενθουσιασμός, μια “μουσική με φυσερά” έπαιζε τον ευχάριστο και ρυθμικό σκοπό μιας τούρκικης πατινάδας, η οποία άρεσε ιδιαίτερα στον Τούρκο διοικητή της Αγιάσου (2). Έκτοτε αυτός ο σκοπός έγινε γνωστός στην περιοχή με το όνομα “τα ξύλα” ή “τα ταμπάνια” ή “τα τσάμια” (taban και çam στα τουρκικά σημαίνει σανίδα και πεύκο, αντίστοιχα), σε ανάμνηση του γεγονότος.