ΤΟ ΙΣΝΑΦΙ ΤΩΝ ΖΕΥΓΑΔΩΝ
Η λέξη «εσνάφ» είναι τούρκικη και σημαίνει συντεχνία, σωματείο. Ήταν οργανισμοί για την αυτοδιοίκηση και είχαν κοινωνικά και θρησκευτικά προνόμια .
Η δράση του Ισναφιού στην Αγία Παρασκευή ήταν προγενέστερη, όμως καταστατικό εμφανίζεται από το 1774. Σύμφωνα με αυτό μέλη γινόταν όλοι οι οικογενειάρχες ανεξάρτητα από το επάγγελμα τους και έδιναν συνδρομή ένα «σινίκι» στάρι, εννιά κιλά περίπου. Το «ισνάφι» το διοικούσαν τέσσερις πρωτοζευγάδες που εκλεγόταν για δυο χρόνια αμισθί.
Το συμβούλιο είχε τα παρακάτω δικαιώματα:
• να ρυθμίζει τις σχέσεις ανάμεσα στους κτηματίες και στους μεροκαματιάρηδες καλλιεργητές και να δικάζει τις διαφορές,
• να δικάζει για τις ζημιές στους αγρούς και
• να πληρώνει τους αγροφύλακες για την ασφάλεια της περιοχής .
Μεγάλη ήταν η κοινωφελής δράση του Ισναφιού. Άνοιξε πηγάδια, έφτιαξε βρύσες, κατασκεύασε και διόρθωσε αγροτικούς δρόμους, περάσματα ποταμών και κατασκεύασε γεφύρια .
Το ισνάφι είχε προστάτες αγίους στην αρχή τον Άγιο Μόδεστο και μετά τον Άγιο Χαράλαμπο. Φρόντιζε για την ετήσια γιορτή τους με αρτοκλασία, κόλλυβα, λιτανεία και περιφορά των εικόνων.
Όσο οι ζευγάδες ήταν ανοργάνωτοι, γιόρταζαν τον άγιο Μόδεστο στις 18 Δεκεμβρίου στη εκκλησία
του χωριού. Όταν οργανώθηκαν έψαξαν δικό τους πανηγυρισμό και βρήκαν τον Άγιο Χαράλαμπο που είχε ξωκλήσι 15 χιλιόμετρα από το χωριό.
Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
Οι Αγιαπαρασκευιώτες προβάλλουν σαν αρχή του πανηγυριού έναν θρύλο , το θρύλο του θαύματος που έκανε ο Άγιος Χαράλαμπος. Σύμφωνα με το θρύλο το πανηγύρι άρχισε στο τέλος του 18ου αιώνα .
Ένας Αγιαπαρασκευιώτης, που το λέγανε Μαλομύτη, ζευγάς, έχασε το ταυρί του και γύριζε μερόνυχτα στο Τσαμλίκι - Πευκοδάσος να το βρει. Μια μέρα βρέθηκε σ' ένα βουναλάκι, όπου υπήρχε νεροπηγή. Γονάτισε να βρέξει το λαρύγγι του, που είχε ξεραθεί από το λιοπύρι. Στην κορφή ήτανε τ' αλειτούργητο ξωκλήσι του Άγιου- Χαράλαμπου, που από πίσω του κρυβόταν ο Μπαλτζικιώτης, ο Τούρκος ληστής, που έκλεβε τα ζωντανά από τους χωριανούς. Σημάδευε το Μαλομύτη με το ντουφέκι του να το σκοτώσει, αλλά ένα σύννεφο έμπαινε μπροστά του κι έχανε το στόχο. Ο Τούρκος, αν κι άπιστος, κατάλαβε πως ήτανε "θαύμα" του αγίου. Φώναξε τον Μαλομύτη, του το διηγήθηκε, κι όταν έμαθε για ποιο σκοπό γύρναγε σε τούτο δω τον τόπο, του 'δωσε το ταυρί. Ο Μαλομύτης έταξε να προσφέρει το ταυρί του "κουλμπάνι", δηλαδή "ιερείο" στον Άγιο - Χαράλαμπο. Πήγε στο χωριό, μίλησε για το "θαύμα", μάζεψε συγγενολόια και γνωστούς του, λειτούργησε το ξωκλήσι και πρόσφερε θυσία το ταυρί του. Το βουναλάκι από τότε ονομάστηκε "Ταύρος", και καθιερώθηκε έθιμο - δρώμενο, κάθε χρόνο, μετά το Πάσχα να κάνουνε πανηγύρι και να θυσιάζουνε "κουλμπάνι", "ιερείο" στον Άγιο- Χαράλαμπο, στο "Γέρο".
Η ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΤΑΥΡΟΥ
Την Παρασκευή το πρωί από το σπίτι του χορηγού στολισμένος με στεφάνι και βαμμένα τα κέρατα χρυσά ξεκινά και περιφέρεται σε όλο το χωριό ο ταύρος «ιερείο».
Για το καλό καβαλάνε τα μικρά παιδιά πάνω του και κρεμούν πολύχρωμα μαντήλια
ΤΑ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
 |
| Προσθήκη λεζάντας |
Ο Στρατής Παρασκευαίδης στη μελέτη του «ιστορικές αναζητήσεις» εξηγεί διαφορετικά τα γεγονότα.
Υποστηρίζει λοιπόν ότι λατρευτικά έθιμα της αρχαιότητας επέζησαν και διατηρήθηκαν και μάλιστα πάρα πολλά. Δεν είναι καθόλου απίθανο αν αποδειχνόταν ότι οι θυσίες ζώων που γίνονται σήμερα στην κεντρική και βόρεια Λέσβο να κρατούν από την παλιά θρησκεία των Ελλήνων. Το έθιμο της ζωοθυσίας συναντιέται επίσης στην Μικρά Ασία και στη Θράκη. Ίσως το πανηγύρι του ταύρου να δίνει την ευκαιρία για ιστορική ερμηνεία.
Τα στοιχεία λατρείας και τα έθιμα που χαρακτηρίζουν το πανηγύρι του Ταύρου είναι:
• Το προσφερόμενο ζώο το «ιερείο» για τους αρχαίους ήταν και είναι προσφορά ιδιωτική «τάξιμο», τάμα «ευχωλή» για τους αρχαίους. Εξαιτίας της τουρκοκρατίας λέγεται και «κουλμπάνι» ή «κουρμπάνι».
• Το ζώο προσφερόταν πριν το πανηγύρι και ήταν ελεύθερο να βόσκει οπουδήποτε ακόμα και σε σπαρτά. Το θεωρούσαν «ιερό» και το είχαν «για καλό» να του προσφέρουν τροφή, όπως οι αρχαίοι πρόγονοί μας .
• Την παραμονή της γιορτής στολίζουν το ιερείο με λουλουδένιο στεφάνι στο λαιμό, χρυσώνουν τα κέρατά του και το περιφέρουν στο χωριό με τη συνοδεία ορχήστρας. Οι κάτοικοι προσφέρουν χρήματα ή είδος και τα μέλη του σωματείου τους ραίνουν με άρωμα. Κρεμούν στο ζώο πολύχρωμα μαντήλια και θεωρούν καλό να ανεβάσουν στη πλάτη του τα μικρά παιδιά.
• Στο βουνό θύτης γινόταν, έβαζε το μαχαίρι στο λαιμό του ζώου, ο τελευταίος πλειοδότης της δημοπρασίας που γίνεται. Είναι και αυτό τάξιμο και το συναντάμε και σε άλλα πανηγύρια.
• Όταν σφαχτεί ο ταύρος οι πανηγυριώτες κάνουν με το αίμα του το σημείο του σταυρού στο μέτωπό τους. Τα παλιότερα χρόνια σταύρωναν με το αίμα του ιερείου στα λαγόνια τις φοράδες και στο στήθος τα νεογέννητα πουλάρια.
• Στο πανηγύρι του Ταύρου, όπως στα άλλα πανηγύρια το « ιερείο» θεωρείται προσφορά της κοινότητας, είναι για το καλό όλων. Η ιδέα της επικοινωνίας σε ένα κοινό θρησκευτικό γεύμα ενίσχυε τους δεσμούς. Ο ταύρος κομματιάζεται και βράζεται στα καζάνια, με πλιγούρι για το "κισκέτσι". Το πρωί με την καμπάνα, σταματάνε τα φαγοπότια και τα γλέντια, παρακολουθούν όλοι τη λειτουργία, μοιράζεται από τα καζάνια «χάρισμα από τον άγιο το φαγητό», κι αρχίζει το τρανό γύρισμα, όλων των γιορταστών στο χωριό Αγία Παρασκευή. Οι διάφορες παρέες στο βουνό είχαν τα δικά τους σφάγια για το φαγοπότι. Πριν τα σφάξουν καλούσαν τον παπά να τα ευλογήσει και του έδιναν το δέρμα και μια ωμοπλάτη κρέας.
• Το πανηγύρι πιο παλιά διαρκούσε τρεις μέρες. Το μεγαλύτερο, τέσσερις μέρες ήταν της Αγίας Παρασκευής. Τώρα είναι κι αυτό τετραήμερο.
• Όσοι έπιναν από το πρώτο ποτήρι έριχναν λίγο στη γη και ευχόταν, όπως στις αρχαίες σπονδές .
Αυτά τα λατρευτικά έθιμα είναι παλαιότατα και μερικά έχουν ατονήσει. Τα πιο πολλά είναι κοινά με τα άλλα πανηγύρια πράγμα που ίσως φανερώνει την κοινή καταγωγή τους.
ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Τούτο το μεγάλο πανηγύρι έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως :
• Δίπλα στο ξωκλήσι υπάρχει μια μικρή πηγή. Όταν οι πανηγυριστές έφταναν με τα ζώα, πρώτη τους δουλειά των ανδρών ήταν να πάνε στην πηγή τη φοράδα και το πουλάρι της. Έφτιαχναν λάσπη με το νερό της πηγής και σταύρωναν τη φοράδα στο στα λαγόνια και το πουλάρι στο στήθος. Τα αρσενικά, τα «βαρβάτα» τα σταύρωναν κι αυτά στο στήθος. Αφού τελείωνε η ιεροτελεστία αυτή τότε πήγαιναν για γλέντι. Φαίνεται καθαρά ότι θεωρούσαν το νερό της πηγής έδινε γονιμότητα και βοηθούσε στην αναπαραγωγή πουλαριών που τόσο χρήσιμα ήταν τότε.
• Στον Άγιο πρόσφεραν αναθήματα που ήταν μικρά ασημένια πουλάρια και καμιά φορά και ασημένια βοδάκια .
• Οι Αγιαπαρασκευιώτες έταζαν στον Άγιο, «αν γεννήσει η φοράδα τους ή αν βρεθεί έγκυος», να πάνε στο πανηγύρι την άλλη χρονιά.
• Παλιά οι πιο πολλοί πανηγυριστές ήταν νιόπαντροι που δεν είχαν ακόμα παιδιά. Οι ελεύθεροι δεν πήγαιναν αντίθετα με τώρα που πάνε πιο πολύ οι ελεύθεροι.
• Το γλέντι στο βουνό, στον Ταύρο κάτω από τα πεύκα διαρκούσε δυο μερόνυχτα χωρίς σταματημό με νταούλια, ζουρνάδες, γκάιντες και χορό. Όλοι συμμετείχαν. Όταν ερχόταν η σειρά του «Πηδηχτού», οι χορευτές πιασμένοι κύκλο ξεκινούσαν από τη μια παρέα και πήγαιναν στην άλλη και ο κύκλος μεγάλωνε και όλοι γίνονταν ένα. Τους κερνούσαν οι γυναίκες και αυτοί σήκωναν τα ποτήρια και δυνατά ευχόταν «έγιβα, έγιβααααα!!», «έιβααα!!», όπως οι αρχαίοι «Ευοί , ευάν!!».
• Επισφράγισμα του πανηγυριού ήταν οι αγώνες αλόγων, ιπποδρομίες στην Καυκάρα στην είσοδο του χωριού, όπου έχει χτιστεί εκκλησάκι του Αγίου Χαραλάμπους. Τα παλικάρια «παραπιάνονταν». Το άλογο του νικητή στεφανώνονταν και ο καβαλάρης έπαιρνε για βραβείο χρυσοκεντημένο μαντήλι και την τιμή να περάσει από όλο το χωριό και να τον κεράσουν όλοι. Οι ιπποδρομίες σήμερα εξακολουθούν να γίνονται. Έρχονται άλογα από όλο το νησί. Τα βραβεία είναι χρήματα, κύπελλο ή στολίδια του αλόγου, γκέμια, σέλες κ.α
Πηγή: Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου